Asit veya baz terimleri, çoğumuzun okuldan aşina olduğu kavramlardır. Aslında günlük hayatımızda kullandığımız veya temas ettiğimiz birçok madde, örneğin sabun, deterjan, limon suyu, soda asidik veya bazik özelliklere sahiptir. Bu makalede, asit ve baz kavramlarının daha kolay anlaşılabilmesini ve bir çözeltinin asit mi baz mı olduğunu görsel olarak belirleyebilmemizi sağlayan belirteçlerin, yani indikatörlerin nasıl çalıştığını açıklamayı amaçlıyoruz.

Asit veya baz kavramlarının açıklamasına yönelik farklı tanımlamalar vardır. Ancak genel olarak asitler, bir çözücüde çözündükleri zaman çözeltide hidrojen (daha doğru bir ifadeyle hidronyum) iyonlarının miktarının artmasına sebep olan maddeler olarak tanımlanabilir. Limon suyu, gazlı içecekler ve sirke gibi günlük hayatta aşina olduğumuz birçok madde asidik özellik gösterir. Bazılar ise çözüldüklerinde çözeltide hidronyum iyonlarının miktarını azaltan maddelerdir. Sabun, çamaşır veya bulaşık deterjanları ya da diş macunu gibi maddeler bazik özellik taşır ve bu maddeler elde kayganlık hissine sebep olur.

Bu çözeltilerin asit veya bazlık derecesi pH ile ifade edilir. pH, hidronyum iyonlarının derişimine bağlı olarak hesaplanır. pH değerinin 7 olması çözeltinin nötr, 7'den düşük olması asidik, 7'den büyük olması ise bazik olduğu anlamına gelir. Bir maddenin asidik veya bazik özelliğe sahip olduğunu belirteçler sayesinde belirleyebiliriz. Belirteçler, farklı pH değerlerine sahip çözeltilerdeki renkleri birbirinden farklı olan moleküllerdir. Renk değişiminin nedeni, farklı pH değerlerinde belirteç molekülünün yapısında meydana gelen değişimlerdir.

Bu deney için gerekli malzemeler şunlardır:

İlk olarak kırmızı lahanayı küçük parçalara ayırın. Bu sırada dikkatli olunmalıdır. Daha sonra parçalanmış lahana yapraklarının üzerine sıcak su dökün. Hazırladığınız karışımın sıcaklığı oda sıcaklığına gelene kadar bekleyin. Suyun renginin zaman geçtikçe koyu mor bir renge dönüştüğünü gözlemleyebilirsiniz. Karışım soğuduktan sonra bir süzgeç yardımıyla lahana yapraklarını sıvı kısmından ayırın. Belirteç olan çözeltimiz hazırdır. Artık farklı maddelerin asitlik ve bazlık derecesini, yani pH değerini belirlemek için bu çözeltiden faydalanabilirsiniz.

Kırmızı lahanadan elde ettiğimiz çözeltinin rengi, pH değerine bağlı olarak değişir. pH değeri yaklaşık 7 olan nötr lahana çözeltisinin rengi mordur. pH değeri düştükçe, yani asitlik arttıkça, çözeltinin rengi kırmızıya döner. pH 7'den daha yüksek pH değerlerinde ise çözeltinin rengi mordan maviye, daha yüksek pH değerlerindeyse yeşile dönüşür.

Farklı maddelerin asitlik ve bazlık derecesini, yani pH değerini belirlemek için öncelikle cam bardaklara belirteç çözeltimizden eşit miktarda koyulmalıdır. Daha sonra test etmek istediğiniz maddeleri bu bardaklara ekleyerek renk değişimlerini gözlemleyebilirsiniz. Bu sayede maddelerin asidik mi bazik mi olduğunu belirleyebilirsiniz.